Türkiye’de Gümrük Müşavirliği yapanların en sıklıkla karşılaştıkları en başat soru “Yurt dışından nasıl araç getirebiliriz?” sorudur. Herkesin kulaktan dolma bilgileri de mevcut, bir arkadaş böyle getirdi, 6 ay kal sınır kapısından gir-çık yap süre yeniden başlar gibi akıl vermeyi de ihmal etmezler.
Yurt Dışından Araç Getirme İşlemleri ve Uygulanan Mevzuat:
Türkiye’de Gümrük Müşavirliği yapanların en sıklıkla karşılaştıkları en başat soru “Yurt dışından nasıl araç getirebiliriz?” sorudur. Herkesin kulaktan dolma bilgileri de mevcut, bir arkadaş böyle getirdi, 6 ay kal sınır kapısından gir-çık yap süre yeniden başlar gibi akıl vermeyi de ihmal etmezler. Bu konuya açıklık getirmek amacıyla kanun dilinden çok, yazılı kanunlar ne demek istiyor, kimler hangi şartlarda bu işlemleri yapabilir irdeleyelim.
Öncelikle bu tip bir ihtiyacın çıkış noktası nedir?
Türkiye’de otomotiv üzerinde KDV oranları dünya ortalamasında çok farklı değil. Kimi ülkeler %3 ile %25 oranlarında değişen KDV vergisi alıp araç tescil adı altında da düşük meblağlarda almaktadırlar. Türkiye’de ise bir ölçüde makul olan KDV oranları ile iş bitmiyor. Birde yüksek oranlarda olan ÖTV var.
ÖTV motor hacimlerine göre değişkenlik göstermek ile beraber %45 ile %220+ aralığında bir vergi doğurup, üstüne de ÖTV dahil matraha +%18 KDV ekleyerek çok yüksek oranlara çıkmaktadır. Buradaki akılları zorlayan kısımda örneğin; ÖTV olarak alınan örneğin 2 milyon tl için her şeye ek 360.000 TL KDV daha ödenmesidir. Ödenen verginin de KDV si tahsil edilmektedir.
Bir örnek üzerinden göstermek gerekirse; 50.000 Avro (910.625 Tl) fatura bedeli olan 2000 cc bir otomobil almak isteyen bir vatandaş için, +%220 ÖTV 2.020.000 TL , %18 KDV de 530.000 TL, TRT bandrol payı 7.500 TL ile 2.557.500 TL vergi ödemek zorunda kalacaktır. (Hesap cetvelini merak edenler için ek olarak sunuyorum.)
Bu oran Amerika’da %3 ile 1.500 avro (27.150 TL dir). Almanya’da 9.500 Avro ( 172.000 TL) dir. Kıyas edilemeyecek kadar büyük farklar vardır. Örnek verdiğimiz bu ülke de büyük otomotiv üreticisi olan ülkelerdir. Türkiye’nin yerli otomobili TOGG ile pazara iddialı olarak girmeye hazırlandığı Elektrikli Otomotivlerde de yine %10 ile %60 arasında ÖTV bulunmaktadır.
Örnekte görüldüğü gibi bu yüksek vergi oranlarını vermeden bu otomobillere binmek isteyen çok fazla kişi var. Irak Sınırında yaşayan ve çalışan biri olarak her gün gördüğüm lüks Lexus, Toyoya, Range Rover, Chevrolet gibi 4.000-5.000-6.000 cc motorlu büyük araçlara 60-70 bin dolara binen Irak vatandaşlarını görünce neden biz bu araçları almak istersek 7-8 milyon TL vermek zorunda kalıyoruz? diye düşünmemek imkânsız. Benim gibi bunları görüp düşünmekten fazlasını yapanlar var veya yapmak isteyenler.
Özellikle yurt dışı bağlantıları olan, iş veya turistik amaçla yurt dışına çıkan ve arabalarla ilgili olanlar yüksek vergi oranlarını aşmanın yollarını soruyor, merak ediyor. Çoğu kişide kulaktan dolma bilgiler ile gerekli yasal şartları taşımadan araçları Türkiye’ye getirip sonrasında ağır parasal cezalar ile karşı karşıya kalabiliyor.
16.08.2015’te yapılan değişiklik ile Turistik kolaylıklar çerçevesinde getirilen araçlara verilecek süre 360 günden 730 güne çıkarıldı bir önceki hali de 365 gün için 180 gündü. 730 gün 2 yıl bu tip bir işlem için yeteri kadar uzun bir süre. Tabi şartlarını sağlamak gerektiğini de bilmek gerekiyor.
Öncelikle bu tip bir işlemden kimler yararlanabiliyor yani bu hak kimlere tanınıyor. Türkiye Gümrük Bölgesi dışında yerleşik kişiler tabiri karşımıza çıkıyor. Bu ne demek; 1 yıl 365 gün içinde 185 günü yani 6 ay 5 günden fazla yurt dışında kalan kişiler bu tanıma uyuyor. Bunlar yabancı uyruklu kişiler olduğu gibi Türkiye vatandaşı da olabilir.
Örnek Araç Vergisi Hesaplamayı Bu döküman üzerinden inceleyebilirsiniz.
Türkiye Gümrük Bölgesi dışında yaşayan ve emekli olanlara bir istisna var, emekliliğini Türkiye’de geçirecek olanlardan ise 185 gün şartı da aranmaz.
Diyelim ki size verilen 730 günü kullandınız aracınızla yurt dışına çıktınız ve tekrar Türkiye’ye gelmek istediniz. AB ülkelerinde ikamet ediyorsanız veya bu ülkelere ait bir vatandaşlığınız varsa geriye doğru 365 gün süre içinde 1 ay süre ile tekrar ülkeye girişinize izin verilebilir. Tekrar 730 gün verilmez.
Bu konuda çok fazla hatalı bilgi mevcut, çoğu kişi verilen süre sonunda herhangi bir sınır kapısında günü birlik giriş çıkış işlemi yapılması durumunda bu sürenin tekrar başlayacağı tekrardan 730 gün verileceği konusunda akıl veriyor. Bu doğru değil tekrardan bu haktan yararlanmak için yine 365 gün için 185 gününü yurt dışında fiili olarak geçirmek gerekiyor. Hem kişi hem de taşıt için bu geçerli.
Parça parça değil aracın ve şahsın bir fiil 185 gün yurt dışında kalması gerektiği yönünde işlem tesis edilmekte sınır kapılarında. Hak hesabı yapılırken parça parça 365 gün içinde 185 günü esas alınması uygulaması var ise de 730 gün hakkını kullandıktan sonraki kullanımlar için tek parçada 185 günü isteyebilmektedir idareler.
Peki, yurt dışından ülkeye araçla gelen herkese 730 gün verilmesi kesin mi? Oda kesinlik içermiyor. Örneğin yurt dışında yerleşik olan bir kişi 6 aylık bir eğitim programı için gelmiş olsun bu durumda aracı ile 6 ay kalmasına izin verilir. Ya da 1 yıllık bir iş anlaşması yapmış olsun ve bu süre sonunda kalma izni bitiyorsa aracına bu kadar kalma izni verilir, 90 ya da 180 günlük bir vize ile gelse vize süresince aracı ile kalmasına izin verilir.
Türkiye Gümrük Bölgesine tam muafiyet kapsamında giriş yapan araçlara belirlenen süreleri aştıklarında veya kullanıma dair şartları ihlal gibi rejim ihlali sayılan durumlarda nasıl bir ceza uygulanacağı hususu da şöyledir. Gümrük Kanunu 238’e göre gümrük vergileri 4/1 i oranında ceza uygulanır.
Bu oranlara araç mevcut ise ÖTV dahil edilmez ama araç yoksa yani çalınma parçalanma gibi suiistimal durumlarında araç mevcut değilse ÖTV de dahil edilerek hesaplanır. Aracın değeri konusunda kasko değerinden, distribütörün belirlemiş fiyatlardan ya da gümrükçe oluşturulan içinde gümrük muayene memurunun da olduğu bir heyet marifetiyle belirlenir.
Sınır kapılarında girişte yabancı misafirlere araçlarının yurt içinde bırakmak ve uçakla ya da yaya olarak yurt dışına çıkmak zorunda kalabileceği bir durum ile karşı karşıya kaldıklarında araçlarını bir gümrük müdürlüğüne bırakmak ve bu süre boyunca araçlarının kullanılmayacağına dair bir taahhütname vermeleri konusunda bilgilendirilir. Buna rağmen birçok kişi bunu ihmal ettiğinde sonrasında çıkışta yüksek para cezaları ile karşı karşıya kalabiliyor. Yine gümrük müdürlükleri kasıt ve ihmal olmayan durumlarda insanları mağdur etmemek maksadıyla gümrük uzlaşma komisyonları yolu ile bu cezaların daha düşük oranlarda ödenmesi için imkân sağlamaktadır.
Konunun anlaşılması için yapmış olduğum açıklamaların dışında daha detaylı bilgi almak isteyenler, 4458 Sayılı Gümrük Kanunu, 15481 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, Geçici İthal edilen kara taşıtlara ilişkin gümrük genel tebliği seri no:1, ÖTV kanunu inceleyebilirler.07.09.2022
Rezan ACAR
Gümrük Müşaviri M/34/09393
İstanbul Gümrük Müşavirleri Derneği A2736